پایدارسازی گود و گودبرداری دارای روشهای مختلفی است. با رشد روزافزون پروژه‌های ساختمانی و عمرانی، افزایش قیمت ساختمان و املاک از یک سو و نیازهای کاربری و لزوم تأمین فضاهای عمومی بیشتر و بهره‌مندی از سطوح بالاتر رفاه اجتماعی از سویی دیگر، علاقه‌مندی سازندگان در کشور را به استفاده از فضاهای زیرزمینی به قصد تأمین پارکینگ و مشاعات با کاربری‌های اجتماعی، ورزشی و رفاهی زیاد کرده است. در چند دهه اخیر با توسعه شهرهای بزرگ و افزایش سریع جمعیت، لزوم اجرای ساختمانهای بلندمرتبه که غالباً دارای چندطبقه زیرزمین میباشند به شدت احساس میشود. با توجه به تراکم ساختمان‌سازی در شهرها و شهرک سازی ، اجرای عملیات گودبرداری در کنار ساختمانهای موجود مستلزم پیشبینی اصول ایمنی از جمله اجرای روشهای پایدارسازی گود است.
متأسفانه در این دوره زمانی به دلیل عدم انتخاب روشهای مناسب و پیشبینی تمهیدات ایمنی در گودبرداری ، شاهد ریزش جدار گودها، تخریب ساختمانهای مجاور و تلفات مالی و جانی بوده‌ایم. ازاین‌رو تدوین منابع علمی و روشهای طرح و اجرای سازههای نگهبان که به روشهای پایدارسازی گود یا سیستم‌های حفاظت جانبی دیواره گودها معروف هستند، مانند دیوارهای دیافراگمی، اجرای مهارهای اکتیو یا پسیو و بتنپاشی و ریزشمعها و … برای تأمین پایداری جدار گودبرداری ها از اولویت خاصی برخوردار است که در ویرایش جدید مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان نیز مطرح گردیده است.
عدم توجه به روش زهکشی مناسب در عملیات پایدارسازی گود به تنهایی می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری را به همراه داشته باشد.
نکات اجرایی در پروژه‌های گودبرداری و پایدارسازی گود به روش نیلینگ (میخکوبی)
رگلاژ دیواره‌ها تا فاصله 20 سانتیمتري با استفاده از بیل مکانیکی و باقیمانده آن به روش دستی می‌باشد.
پنل برداري در هر مرحله منوط به اتمام عملیات پایدارسازي مرحله تراز فوقانی می‌باشد
پنل برداري به صورت دندانه‌ای و از ردیف سوم به بعد به طول حداکثر 12 متر (با نظر طراح و ناظر) انجام گردد.
زهکشی
مجموعه نکات زیر مشمول مبحث زهکشی در پروژه‌های گودبرداری و پایدارسازی گود به روش نیلینگ (میخکوبی) و انکراژ (مهارکوبی) میباشند:
مجموعه نکات اجرایی مرتبط با زهکشی جداره‌ها:
اجراي نوارهاي زهکشی و لوله‌های زهکش عمقی ( weephole) در تمامی دیواره‌ها در پروژه‌های گودبرداری و پایدارسازی گود به روش نیلینگ (میخکوبی) و انکراژ (مهارکوبی) الزامی می‌باشد.
نوارهای زهکش در فواصل افقی حداکثر 5 متري نصب گردد.
حداقل طول همپوشانی زهکش‌های نواري: 50 سانتیمتر
حداقل عرض نوارهاي زهکش (ژئوکامپوزیت): 20 سانتیمتر
حداقل قطر لوله‌های زهکش عمقی (PVC): 5/2 اینچ
لوله‌های زهکش در فواصل افقی حداکثر 6 متري اجرا گردد (در صورت وجود جریان آب و تراز آب زیرزمینی در داخل گود این فواصل کمتر می‌گردد)
رواداري مجاز طول لوله‌های زهکش برابر 25 سانتیمتر می‌باشد.
پک نمودن انتهاي زهکش‌هاي عمقی توسط درپوش یا ژئوتکستایل الزامی است.
شیارزنی بر روي زهکش عمقی در نیم‌دایره فوقانی مقطع آن الزامی است.
جهت جلوگیري از نشست دوغاب ناشی از تزریق مسلح کننده‌ها، باید اجراي زهکش‌های عمقی پس از گذشت حداقل 2 روز از تزریق گمانه‌های طرح پایدارسازي در ردیف‌های فوقانی و تحتانی آن صورت پذیرد.
مجموعه نکات اجرایی مرتبط با زهکشی کامل پروژه:
حضور مشاور تخصصی زهکشی در گودهاي بزرگ پیشنهاد می‌گردد.
روش مرسوم زهکشی کامل پروژه گودبرداری و پایدارسازی گود به روش نیلینگ (میخکوبی) و انکراژ (مهارکوبی) تا عمق پایین‌تر از تراز آب زیرزمینی، اجراي میله‌ها و گالری‌های متعدد در قالب رینگ زهکشی می‌باشد. پایدارسازی گود میله‌ها و گالری‌ها با استفاده از کول گذاري و پر نمودن فاصله مابین خاك و کول می‌باشد.
نرخ پمپاژ آب از گود اهمیت بالایی داشته و افزایش آن منجر به افزایش نشست‌ها میشود.
در گودهاي بزرگ پیشنهاد میشود عملیات پایدارسازي پس از تکمیل زهکشی کامل آغاز گردد.
ارائه گزارش تراز آب در اضلاع مختلف پروژه به طراح و ناظر توسط عوامل پروژه زهکشی الزامی است.
وجود پمپ رزرو در کارگاه الزامی است.
زهکشی آب در لایه‌هاي ماسه‌اي و شنی سریع و در خاك‌هاي ریزدانه رسی زمان‌بر می‌باشد.
هرگونه تغییر در طرح زهکشی گود می‌بایست با هماهنگی با طراح باشد.
مهاربندی و پایدارسازی گود به روش دیوار دیافراگمی به چه صورت انجام می‌گیرد؟
از دیگر روشهای پایدارسازی گود احداث دیوار دیافراگمی و یا دیوار دوغابی Slurry Wall می‌باشد. در این روش اجرای سازه نگهبان و پایدارسازی گود، ابتدا توسط دستگاه‌های گراب متناسب با شرایط زمین حفاری قسمتی از دیوار انجام میشود و هم‌زمان با حفاری جهت پایدارسازی جداره دیواره حفاری شده و جلوگیری از ریزش‌های موضعی از دوغاب بنتونیت استفاده میشود. تشکیل کیک بنتونیت در داخل دیواره حفاری شده و نفوذ در لایه‌های دانه‌ای جداره باعث می‌گردد جداره همواره پایدار بماند. در این نوع سازه نگهبان و روش پایدارسازی گود، پس از رسیدن به عمق موردنظر آرماتور گذاری انجام‌شده و در نهایت بتن‌ریزی می‌گردد. اگر از عدم ریزش دیواره مطمئن باشیم میتوان از بنتونیت استفاده نکرد. این روش پایدارسازی در زیر هسته سدهای خاکی نیز کاربرد دارد و از هرگونه نشتی جلوگیری می‌کند. استفاده از این تکنیک سازه نگهبان و پایدارسازی گود در مناطق شهری نیز محدودیت‌هایی مانند استفاده از روش مهاربندی افقی و مایل و المان‌های کششی دارا می‌باشد.
پایدارسازی گود به روش احداث دیوار دیافراگمی و یا دیوار دوغابی به روش زیر انجام می‌گردد:
حفاری محل دیوار به‌صورت مرحله‌به‌مرحله به کمک دستگاه‌های ویژه (هیدروفرز یا گراب)
پر کردن محل حفر شده با بنتونیت (گل حفاری)
کارگزاری قفسه آرماتورها
بتن‌ریزی دیوار
مزایای پایدارسازی گود به روش دیواره‌ی دیافراگمی
سرعت اجرای کار بسیار زیاد است.
درجه‌ی ایمنی کار بسیار زیاد است.
دیوار دیافراگمی هم به‌عنوان سازه نگهبان گود رفتار می‌کند و هم در حین بهره‌برداری از آن به‌عنوان دیوار حایل استفاده میشود.
دیوار دیافراگمی به ویژه برای حفاری‌ها و گودهای با طول زیاد مناسب است.
معایب پایدارسازی گود به روش سازه نگهبانِ دیواره‌ی دیافراگمی
در احجام کم، هزینه‌ی اجرای کار در این روش پایدارسازی گود بسیار زیاد است، ولی در احجام زیاد هزینه‌ی کلی کار می‌تواند از روشهای ساده‌تر کمتر تیز باشد.
در این روش اجرای سازه نگهبان و پایدارسازی گود، دستگاه‌های حفاری مربوط نیاز به فضای کار زیادتری دارند و درصورتی‌که ازنظر فضای دو طرف دیواره محدودیت داشته باشیم، اجرای کار ناممکن خواهد بود، یا اینکه به‌سختی صورت می‌گیرد.
در این روش پایدارسازی گود به دستگاه‌های حفاری ویژه‌ای نیاز است.
در این روش پایدارسازی گود به نیروهای با تخصص بالا برای کار با دستگاه‌های موردنظر و سایر موارد نیاز است.
